Bu husus, TBK m. 484’te düzenlenmemiştir. Türk Borçlar Kanunu’na göre yüklenici değil yalnızca iş sahibi eser sözleşmesini tam tazminatla feshetmeye yetkilidir[1]. Aksine anlaşma olmadıkça, yüklenici Kanun’da yer alan özel sona erme sebeplerine bağlı olarak sözleşmeyi sona erdirebilir[2]. Bu, kanunda düzenlenmemiş, dürüstlük kuralına göre sözleşmenin sürdürülmesi beklenemeyen bir durum ortaya çıktığında yükleniciyi pek tabiî ki memnun etmeyecektir. Bu durumda yüklenicinin eser sözleşmesini haklı sebebe dayanarak feshedip etmeyeceği sorunu ortaya çıkmaktadır. Doktrindeki bir görüşü savunan yazarlarca[3], sürekli eser sözleşmesi niteliğindeki sözleşmelere uygulanan prensipler dikkate alınarak, bu soruya olumlu cevap verilmesi gerektiği ileri sürülmektedir[4]. Bu özellikle iş sahibinin kusurlu bir davranışından kaynaklanan haklı sebep halleri için geçerlidir[5]. Yüklenicinin haklı bir sebebe dayanarak sözleşmeyi feshi TBK m. 484’teki şartlarla mümkündür[6].
Kanaatimizce de, kanunda düzenlenmemiş olmasına rağmen yükleniciye haklı nedenle fesih yoluyla eser sözleşmesini sona erdirme olanağı tanınmalıdır. Yukarıda da belirtilmiş olduğu üzere, iş sahibinin eser sözleşmesini haklı nedenle fesih hakkı ile tam tazminatla feshe ilişkin TBK m. 484 arasında bağlantı kurulması mümkündür. Buna karşılık, eser sözleşmesinde yükleniciye sözleşmeyi tek taraflı olarak sona erdirme olanağı taşıyan özel düzenlemeler hariç (TBK m. 480/f. II ve III gibi), genel nitelikte bir sona erdirme olanağı tanınmamıştır. Bu durumda yüklenicinin haklı nedenle sözleşmeyi fesih hakkının dayanağını başka yerde aramak gerekmektedir. Yüklenicinin fesih hakkının dayanağı olarak TMK m. 2’de düzenlenmiş bulunan dürüstlük kuralını kabul etmek mümkündür. Eser sözleşmesini haklı nedenle fesih hakkının dayanağı olarak yüklenici ve iş sahibi için farklı hükümlerinin esas alınması eleştirilebilir. Bununla birlikte, eser sözleşmesinde yüklenicinin eseri meydana getiren taraf olması dolayısıyla borçlarının hem daha çok hem de daha ayrıntılı olduğu gerçeğini dikkate alan kanun koyucu TBK m. 484 hükmü ile tam tazminatla fesih imkânı getirerek iş sahibinin eserin ifa edilmesine olan özel güvenini korumak ihtiyacı hissetmiştir. Yüklenici açısından ise aynı gerekçelerin kabul edilmesi mümkün değildir. Eser sözleşmesinde iş sahibinin asıl borcu bedel ödeme olup, diğer borçları ise daha çok taraflar arasında yapılan sözleşme ile uygulama alanı bulmaktadır[7]. Bedel ödeme borcunda temerrüt halinde yüklenici eser sözleşmesinden dönebileceği gibi, götürü ücretli eser sözleşmelerinde ifa güçlüğüne düşmesi halinde eser sözleşmesinden dönebilir veya sözleşmeyi feshedebilir. Buna karşılık çok sık karşılaşılmasa da yüklenici açısından sözleşmeye devamın beklenemeyeceği hallerde de (iş sahibinin yapı kurallarına aykırı olarak bina inşası hususundaki ısrarı, iş sahibinin taraflar arasındaki güven ilişkisini büyük ölçüde sarsıcı davranışları vb.) TMK m. 2’de yer alan dürüstlük kuralı dikkate alınarak yüklenici tarafından eser sözleşmesinin haklı nedenle feshine olanak tanımak gerekmektedir. Her bir somut olayda haklı nedenin bulunup bulunmadığını belirleyecek olan hâkimdir.
Eğer yüklenici haklı sebebe dayanarak eser sözleşmesini feshederse, hâkim tüm koşulları göz önüne alarak feshin parasal sonuçlarını karara bağlayacaktır. İş sahibi, yüklenicinin haklı sebebe dayalı feshinden dolayı sorumlu ise, kendisi sözleşmeyi TBK m. 484 hükmüne göre feshetmiş gibi ödeme ve tazminatla yükümlü olacaktır[8]. Diğer durumlarda iş sahibinin yapılmış kısmın bedelini ödeme yükümlülüğü TBK m. 486/f. II hükmünün kıyasen uygulanmasıyla belirlenecektir[9]. Zararı tazmin yükümlülüğü, iş sahibine değil, yükleniciye ait olacaktır[10].
Haklı sebebin mevcut olmamasına rağmen ilke olarak yüklenicinin haklı nedene dayandığını ileri sürerek eser sözleşmesini feshetmesi durumunda, bu feshin geçerliği yoktur; eser sözleşmesi feshedilmemekte ve varlığını devam ettirmektedir[11]. İş sahibinin yüklenici tarafından beyanı eser sözleşmesinin sona erdirilmesine ilişkin bir öneri olarak kabul etmesi durumunda, eser sözleşmesi, feshin bir sonucu olarak değil, tarafların anlaşması dolayısıyla sona ermektedir[12].
[1] Gauch, Werkvertrag, N. 598; Gümüş, Borçlar Özel C. 2, s. 197; Eren, İnşaat Sözleşmesinin Sona Ermesi, s. 91; Krauskopf, s. 64; Tercier, L’extinction prematuree du contrat, s. 395; Gehrer, s. 171; Peters, Stornierung von Vertragen, s. 74; Bettschart, La résiliation des contrats de construction, s. 143.
[2] Gauch, Werkvertrag, N. 598; Tandoğan, Borçlar Özel C. II, s. 353; Krauskopf, s. 64.
[3] Gauch, Werkvertrag, N. 598; Krauskopf, s. 64; ; Bettschart, La résiliation des contrats de construction, s. 143; Tandoğan, Borçlar Özel C. II, s. 353; Gümüş, Borçlar Özel C. 2,
s. 197.
[4] Gauch, Werkvertrag, N. 598; Gümüş, Borçlar Özel C. 2, s. 195; Gehrer,
s. 185. Gümüş, Borçlar Özel C. II (2014), s. 103; Luzern Mahkemesi de bir kararında benzer görüşü benimsemiştir. Urteil des Obergerichts Luzern vom 10.01.2012 (1B 11 28); LGVE 2012 I, Nr. 13.
[5] Gauch, Werkvertrag, N. 598; Krauskopf, s. 64; Tandoğan, Borçlar Özel C. II, s. 353.
[6] Gümüş, Borçlar Özel C. 2, s. 198; Krauskopf, s. 64.
[7] İnşaatın yapılacağı yerin hazırlanması, işin başlaması için birtakım yükümlülüklerin yerine getirilmesi vb.
[8] Gauch/Carron, N. 599; Krauskopf, s. 64; Gauch, Werkvertrag, N. 599.
[9] Krauskopf, s. 64; Gehrer, s. 185.
[10] Gauch, Werkvertrag, N. 599.
[11] Stöckli, Auflösung eines Werkvertrags aus wichtigem Grund, s. 310.
[12] Stöckli, Auflösung eines Werkvertrags aus wichtigem Grund, s. 310; Krauskopf, s. 63.
