1. Genel Olarak
Yüklenici kendi tahmin ve hesaplarına nazaran daha fazla emek ve masraf sarfetse bile, sözleşme ile kararlaştırıldığı şekilde inşaatı meydana getirmekle yükümlüdür. Bu ahde vefa ilkesinin bir sonucudur ve yüklenicinin kendi tahmin ve hesaplarına oranla daha fazla emek ve masraf sarf etmesi teknik anlamda ek iş niteliği taşımamaktadır[1].
Ek iş veya iş değişikliğine ilişkin taleplerin yüklenici tarafından yerine getirilmesinin zorunlu olup olmadığı, sözleşmede bu konuda arsa sahibine yetki tanınıp tanınmadığına göre ayrı ayrı incelenmelidir.
2. Sözleşmede Ek İş ve İş Değişikliği Yapılmasına Olanak Tanınması
Sözleşmenin değişen şartlara veya yeni ihtiyaçlara göre yeniden değerlendirerek, gerekirse ek iş veya iş değişikliği yapılması hakkı açıkça veya zımnen kararlaştırılabilir veya işin niteliğinden böyle bir sonuca ulaşılabilir. Ek iş veya iş değişikliği yapılmasına açıkça olanak tanınan hallerde, ihtiyaç olduğunda sözleşmenin kapsamında değişiklik yapılması mümkündür[2].
Taraflarca daha sözleşme kurulurken ek iş veya iş değişikliği yapılması açıkça ve ayrıntılı olarak düzenlenmiş olabilir[3]. Tarafların yaptıkları sözleşmeye çok genel bir ifadeyle arsa sahibine ek iş veya iş değişikliği talep etme yetkisi tanıyan bir hüküm koymaları onun sınırsız biçimde değişiklik yapma veya ek iş talep etme hakkının bulunduğu şeklinde anlaşılamaz. Aksi halde, arsa sahibinin keyfine göre yüklenici meydana getirme borcunun ifası ile uğraşmak zorunda kalır. Diğer taraftan herhangi bir sınır olmaksızın yükleniciyi arsa sahibinin iradesine bağlamak kişilik hakkına da aykırı düşebilir[4].
Arsa payı karşılığı inşaat sözleşmesinin imzalanması aşamasında taraflar, sözleşmeye ilerde yapılabilecek kimi ilave işlere ilişkin olarak hüküm koyabilecekleri gibi, daha sonra yapacakları bir ek sözleşme ile de fazladan bazı işlerin yapılması konusunda anlaşabilirler[5]. Bu durumlarda yapılacak ilave işler bakımından arsa sahibinin rızası olduğu kabul edilmekte ve yüklenicinin sözleşmeye aykırı imalatı söz konusu olmamaktadır[6]. Nitekim uygulamada da sözleşmelere ilave işlere ilişkin olarak bir hüküm konulmak suretiyle ve tarafların mutabakatıyla ileride çıkabilecek sorunlara çözüm bulunmaktadır[7].
Arsa payı karşılığı inşaat sözleşmesinde ilave işe ilişkin değişiklik yapılacaksa bu değişikliğin resmi şekle uygun olarak yapılması gerekmektedir[8].
Arsa payı karşılığı inşaat sözleşmesinde tarafların, ileride yapılması olası ilave işlere ilişkin olarak bir düzenleme getirmiş olmaları durumunda arsa sahibi, yüklenici tarafından yapılacak ilave işlere rıza göstermiş olmaktadır[9]. İlave işlerin kapsamı, sınırları, bedeli ya da kime ait olacağı meselesi bu ilave işleri düzenleyen sözleşme maddesinde belirlenebilir.
3. Sözleşmede Ek İş veya İş Değişikliği Hakkında Herhangi Bir Hüküm Bulunmaması
Arsa payı karşılığı inşaat sözleşmesinde ek iş veya iş değişikliği hakkında bir hüküm bulunmadığı durumlarda, yüklenicinin arsa sahibince talep edilen veya işin niteliği gereği yapılması yararlı ve zorunlu olan ek iş ve iş değişikliklerini ifa ile yükümlü olup olmadığının belirlenmesi her şeyden önce sözleşmenin yorumu ve işin niteliği dikkate alınarak tespit edilebilir[10].
Bazı durumlarda sözleşmenin yorumundan veya işin niteliğinden yüklenicinin ek iş veya iş değişikliğini yapmakla yükümlü olduğu söylenebilecek iken bazı hallerde böyle bir yükümlülüğün bulunmadığı kabul edilir.
Bazı hallerde yüklenicinin ek iş veya iş değişikliğini yapmayı reddetmesi, işin niteliğine ve dürüstlük kuralına aykırıdır. Bunun tipik örneği, sözleşme müzakereleri sırasında taraflarca belirtilmeyen ve işin kapsamına dahil edilmeyen, fakat özellikle sözleşme konusu edim ile bağlantı içerisinde bulunan edimlerin ifasını yüklenicinin reddememesidir[11]. Özellikle arsa sahibinin yapılmasını istediği ek iş veya iş değişikliğinin karşılığını ödemeyi taahhüt veya teklif ettiği işlerin yüklenici tarafından reddedilmesi kural olarak mümkün değildir[12].
Ücretin teklif edilmediği veya yüklenicinin talebine rağmen arsa sahibinin ücret ödemekten kaçındığı, bunu reddettiği hallerde yükleniciden ek iş veya iş değişikliğini icra etmesi beklenemez. Teknik olarak işin ifası mümkün olsa bile, arsa sahibinin ücret ödemekten kaçınması, yükleniciye ek iş veya iş değişikliği yapmaktan kaçınma hakkını verir[13].
[1] Gökyayla, s. 360.
[2] Gökyayla, s. 361.
[3] Akkanat, Fazla İnşaat, s. 65.
[4] Gökyayla, s. 362.
[5] Cenkçi, s. 116; Avcı, Bağımsız Bölüm, s. 45.
[6] Cenkçi, s. 116.
[7] Cenkçi, s. 116.
[8] Genç Arıdemir, s. 455; Avcı, Bağımsız Bölüm, s. 45.
[9] Avcı, Bağımsız Bölüm, s. 45.
[10] Gökyayla, s. 364.
[11] Gökyayla, s. 365.
[12] Gökyayla, s. 366.
[13] Gökyayla, s. 367.
